Badania archeologiczne w miastach mają swoją własną specyfikę. Bada się wtedy najczęściej organizm, który żyje, wciąż się rozwija i w przeciwieństwie do większości stanowisk archeologicznych wciąż jest użytkowany, zamieszkany. Archeolodzy mogą poznać tylko niewielkie jego fragmenty – miejsca, w których z różnych przyczyn można akurat przeprowadzić prace ziemne.

Sytuacje, gdy w starych ośrodkach miejskich udaje się odsłonić większe partie terenu to rzadkość, zwłaszcza, że koszty podobnych prac są ogromne. Przykładem takiego niecodziennego zbiegu okoliczności jest jedno z najlepiej przebadanych miast w Polsce, o ile nie w Europie – Elbląg. Pod koniec II wojny światowej ten ważny średniowieczny  ośrodek handlu doznał ciężkich zniszczeń, zakończonych całkowitą rozbiórką miasta po 1945 r.  Poniósł niepowetowane straty, ale jego odbudowa otworzyła możliwości w innych miastach nieosiągalne – udało się tam wdrożyć program badań wykopaliskowych o bardzo szerokim zasięgu. Prace te systematycznie są prowadzone już od ponad 30-tu lat i przyniosły rewelacyjne wyniki. Odkrycia z Elbląga mogą stać się dzisiaj oknem do wszechstronnego poznania życia miast w średniowieczu i w okresie nowożytnym, ukazują jego różnorodność oraz bogactwo, których często w przypadku innych ośrodków możemy się tylko domyślać.

Na tle wspaniałych znalezisk archeologicznych zaprezentowana została historia i organizacja życia codziennego w dawnych ośrodkach miejskich.  Za przykład posłużyły tu dzieje Elbląga i Zgorzelca – miast znacznie się od siebie różniących, których rozwój wykazywał jednak bardzo wiele cech wspólnych.

Instytucje użyczające eksponatów:

– Muzeum Archeologiczno-Historyczne w Elblągu;

– Kulturhistorisches Museum Görlitz;

– Muzeum Łużyckie w Zgorzelcu.