Á LA JACQUARD

Już od stuleci używano włókien naturalnych pochodzenia roślinnego, takich jak len oraz zwierzęcą wełnę do wytwarzania ubiorów. W wyniku przeplatania się dwóch systemów nici, osnowy i wątku, powstaje tkana materia. Tym samym tkactwo stanowi jedną z najstarszych technik wytwarzania płaskich wyrobów włókienniczych.

                Już przed czterema tysiącami lat rozpoczęto na Górnych Łużycach przędzenie, a ponad 800 lat temu stukanie krosnami tkackimi. Len jako najważniejsze włókno zdominował całą okolicę. Przerabiany był przez miejscową ludność w przędzę, a w domowych warsztatach powstawały proste płótna lniane na własny użytek. Nadwyżkę tkanin tkacze sprzedawali na jarmarkach i targach. Dzięki średniowiecznemu Związkowi Sześciu Miast – Goerlitz, Budziszyna (Bautzen), Kamieńca Łużyckiego (Kamenz), Lubania (Lauban), Lubija (Loebau) i Żytawy (Zittau) – sukiennicy, płóciennicy oraz handlarze przędzą żyli w dobrobycie. Od połowy XVI stulecia górnołużycki len, za pośrednictwem wielkich domów handlowych w Norymberdze i Lipsku, eksportowano do Afryki, Ameryki i krajów Orientu. Sukces górnołużyckich płócien tkwił w ich wysokiej jakości. W ten sposób tkactwo przeobraziło się w XVII stuleciu z ubocznej działalności chłopów i rzemieślników do ich głównej zawodowej aktywności. Szybko powstał przedindustrialny system nakładczy, w ramach którego nakładca zaopatrywał tkaczy w surowce, skupował utkane materiały i trudnił się handlem na skalę ponadregionalną. Tkacze chałupnicy płacili zwierzchnikom terytorialnym „podatek od krosna”, rodzaj czynszu dzierżawnego, a w zamian za wynagrodzenie wytwarzali dla nakładcy zamówione materiały. Obraz wsi uległ zmianie, wiejskie osady przeobraziły się w osady tkaczy. Na wsiach trudniono się tkactwem, a w miastach handlem tkaninami.

                Pomyślna koniunktura kończy się na Dolnym Śląsku w latach 90tych XVIII wieku wraz z epoką rewolucji przemysłowej. Maszynowo produkowane, tanie irlandzkie i angielskie tekstylia z lnu i bawełny oraz wzrost cen przędzy, doprowadziły tkaczy do głodu i nędzy. Następny kryzys gospodarczy spowodowany został blokadą kontynentalną (1806) wskutek wojen napoleońskich. Tradycyjne rzemiosło oparte o ręczne krosna tkackie uległo załamaniu.

                Wiek XIX jest epoką wprowadzania nowych metod wytwarzania lnianych tkanin. Od połowy XIX wieku tkacze zmierzyli się z nieprzychylną im konkurencją w postaci nowoczesnych mechanicznych tkalni, które ostatecznie doprowadziły do upadku ich warsztatów. W epoce uprzemysłowienia i wprowadzenia kolei żelaznych górnołużycki len stał się pożądanym na całym świecie towarem, który produkowany był w nowoczesnych halach fabrycznych. Dzięki rewolucji technicznej i przemysłowej wzniesione zostały aglomeracje przemysłowe, które stały się charakterystyczne dla południowej części Górnych Łużyc. W ten oto sposób na początku XX wieku upadło znaczenie tradycyjnych tkalni.

Instytucje i osoby użyczające eksponatów:

  • Deutsches Damast- Und Frottiermuseum Großschönau;
  • Tuch Text Görlitz;
  • Technischen Museum der Bandweberei Großröhrsdorf;
  • Bandweberei Museum Elfringhausen;
  • Muzeum Tkactwa Dolnośląskiego w Kamiennej Górze;
  • własność prywatna pana Janusza Zubrzyckiego.

Dodaj komentarz